لیوان چوبی یا کوکسا چیست + آموزش ساخت

کوکسا یک فنجان یا لیوان چوبی است که توسط مردم سامی در Lappland یا شمال اسکاندیناوی ساخته می شده است. کوکسا تا به امروز در بین طبیعت گردان اقصا نقاط جهان طرفداران زیادی پیدا کرده است و تقریبا بدون جایگزین است. در سال های نخستین اختراع کوکسا، Guksi یا Kuksa، به طور گسترده در کشور های نزدیک به قطب شمال به عنوان فنجان نوشیدنی استفاده می شد که از بروسن (جوش چوب) ساخته می شدند و بهترین گزینه برای شرایط آب و هوایی آن مناطق به شمار می آمد. امروزه هم از کوکسا یا لیوان های چوبی به شکل گسترده استفاده می شود و بازار خوبی هم برای هنرمندان صنعت چوب به وجود آورده است. خرید و فروش کوکسا امروزه خیلی رونق پیدا کرده است، اما برای اینکه بدانید چه کوکسایی استاندارد و با کیفیت است ادامه مطلب را از دست ندهید.

برای خرید کوکسا کافی است به یکی از سایت های معتبر یا پیج های سازنده کوکسا نگاهی بیاندازید و طرح مورد نظر خود را انتخاب کنید. فنجان کوکسا kuksa در سال های اولیه تولید به روش سنتی ساخته می شد. در این روش قدیمی، به وسیله تکه های چوبی از درخت توس و کنده کاری آن ها کوکسا ساخته می شد. در مدل سنتی، این فنجان ها یا لیوان های چوبی، از برامدگی ها یا جوش چوب یا همان نقوش بروسن در چوب توس ساخته می شدند.

بافت یا نقوش بروسن در کوکسا یا لیوان چوبی:

بروسن یا جوش چوب، نوعی برامدگی حاصل از رشد غیر طبیعی نیم دایره ای است که به صورت تورم بر روی تنه درخت دیده می شود. بروسن به عنوان یک واکنش دفاعی درخت در برابر استرس و عوامل مختلف محیطی است که به عنوان یک قسمت برامده روی تنه اصلی درخت ایجاد می شود. به این ترتیب می توان بروسن را با تومور در بدن انسان مقایسه کرد. نقوش یا برامدگی های بروسن می تواند توسط یک آسیب یا یک ویروس یا یک قارچ در درخت ایجاد شود. چوب بخش بروسن درخت، خصوصیات کاملا متفاوتی نسبت به تنه اصلی یا چوب آن دارد. چوب در نقاط دارای نقوش بروسن، هیچ حلقه رشد سالیانه ای ندارد و بافت بسیار متراکمی دارد. این خصوصیات متفاوت، یک ویژگی مثبت برای ساخت کوکسا یا لیوان چوبی است.

حتما ببینید: چوب چیست؟ خواص، ویژگی ها و ساختار فیزیکی و شیمیایی چوب

ویژگی منحصر به فرد بروسن برای ساخت کوکسا:

کوکساهایی که از گذشته تا به امروز و توسط چوب های بروسن دار ساخته می شوند یک قطعه بسیار زیبای هنری محسوب می شود. به همین دلیل هیچ کوکسایی مشابه کوکسای دیگر نیست، چرا که شکل کوکساها کاملا به شکل بروسن شان بستگی دارد. پس با استفاده از نقوش بروسن، کوکسا ها یا لیوان های چوبی بی مانندی ساخته می شوند که هر یک منحصر به فردند. البته امروزه به دلیل در دسترس نبودن بروسن درخت توس، گردو یا سکویا، از چوب هایی مثل گردو، بلوط یا دیگر چوب های جنگلی هم برای ساخت کوکسا استفاده می شود؛ اما کوکسا از جنس چوب گردو، کوکسا از جنس چوب بلوط، کوکسا از جنس چوب افرا، کوکسا از جنس چوب راش و غیره مرغوبیت کوکسای بروسن درخت توس، گردو یا سکویا را ندارد. معمولا گونه هایی مانند توس، سکویا، گردو و زیتون دارای بروسن هستند و بهترین چوب ها برای ساخت کوکسا یا لیوان چوبی محسوب می شوند. البته همانطور که گفته شود برای پیدا کردن آن ها باید وقت زیادی بگذارید!

اولین مرحله در ساخت کوکسا یا لیوان چوبی:

حال اگر بخواهید یک فنجان چوبی یا کوکسای سنتی با نقوش بروسن بسازید ابتدا باید به دنبال برامدگی های بروسن بگردید که کار چندان آسانی نیست. در گذشته و در شکل سنتی آن، برای ساخت کوکسا از چاقو جهت کنده کاری چوب استفاده می شد. اما امروزه شما می توانید از فرز یا دستگاه خراطی استفاده کنید و کاری بسیار با کیفیت و به شکل های متنوع ایجاد کنید. جالب است بدانید که در کشور های شمال اروپا مثل فنلاند، سوئد و غیره پیدا کردن بروسن کار راحتی است و برعکس آن در کشورهای جنوبی این کار خیلی دشوار است. به عنوان مثال در مناطق گرمسیر تر ممکن است نیاز باشد تا شما صدها درخت را بررسی کنید تا بتوانید بروسن مورد نیاز خود را برای ساخت کوکسا پیدا کنید. اما در کل بهترین گزینه برای پیدا کردن بروسن (به انگلیسی Burl)، درخت توس (به انگلیسی Birch) است.

حتما ببینید: آشنایی با دستگاه اور فرز (فرز نجاری) + راهنمای خرید [ ویدیوی آموزشی ]

حتما ببینید: انواع چوب: راهنمای جامع ۰ تا ۱۰۰ [معرفی کامل بیش از 15 گونه چوب]

جدا کردن بروسن از درخت:

برای برش بروسن از درخت نکاتی وجود دارد که باید رعایت شود تا به درخت آسیبی نرسد. هرگاه بخواهید بروسن را از یک درخت سرپا جدا کنید باید این کار را با اره دستی انجام دهید. برش بروسن را با دقت انجام دهید و روی آن را با روغن کاج یا مواد عایق دیگر بپوشانید تا زخم زودتر بهبود یابد. چند نکته دیگر هم در هنگام بریدن بروسن از تنه درخت ضروری است که باید حتما رعایت شود:

• حتما بروسن را طوری ببرید که یک پایه برای دستگیره کوکسا در نظر گرفته شود.
• سعی کنید برداشت بروسن از درخت در فصل تابستان یا پائیز صورت پذیرد. چون در فصل زمستان جریان شیره درخت کند است و به مراتب زخم کندتر التیام پیدا می کند و ممکن است به خاطر همین کند شدن فرآیند التیام زخم، فرصتی برای راه یافتن آلودگی ها به تنه درخت ایجاد شود.
• از صمغ کاج استفاده کنید: با توجه به نکات گفته شده در فصول پاییز و تابستان، درخت دارای توان بالایی است و با کمک صمغ کاج، زخم به سرعت بهبود پیدا می کند.

روش کار با بروسن برای ساخت کوکسا یا لیوان چوبی:

چوب یا به بیان بهتر، بروسن تازه، نرم تر و راحت تر از چوب خشک، کنده کاری می شود. اما برای جلوگیری از خرابی های بعدی باید چوب را خشک کنید. اگر می خواهید بر روی چوب بروسن تازه کار کنید می توانید مقاطع آن را با موم زنبورعسل یا چسب پلی اورتان یا هر عایق دیگری بپوشانید تا روند خشک شدن را کند کنید. اگر بخواهید سریع چوب را خشک کنید قطعا چوب یا نقوش بروسن ترک می خورد و بروسن با ارزش از بین می رود. برای خشک شدن اصولی باید اجازه دهید تا در یک محل مناسب که تهویه مناسبی هم وجود دارد برای چند ماه تا یک سال چوب خشک شود تا بعد از خشک شدن برای انجام کار و ساخت کوکسا یا لیوان چوبی آماده باشد. اگر روی یک بروسن تازه کار می کنید باید هر بار که می خواهید از آن استفاده کنید آن را در یک کیسه ی پلاستیکی یا فلزی قرار دهید تا از ایجاد شکاف و ترک مجدد جلوگیری شود.

بعد از خشک شدن بروسن،  می توانید با استفاده از فرز و یک دستگاه خراطی به راحتی شروع به ساخت کوکسا یا فنجان چوبی کنید. برای این کار، ابتدا فرم اصلی کوکسا روی چوب طراحی می شود و با استفاده از خراطی قسمت داخلی کوکسا کاملا خالی می شود تا محل نگهداری مایعات ایجاد شود. در مرحله بعد با استفاده از فرز، دستگاه سنباده دیسکی و دوکی فرم اصلی کوکسا پرداخت می شود و بعد از پرداخت نهایی آماده رنگ کاری خواهد شد. حالا می توانید با استفاده از سمباده شماره 80 تا 120 ، شکل اصلی کوکسا را بسازید.

برای سنباده کاری اصولی می توانید با سمباده 80 شروع کنید و تا به 120 ،180 و 240 و 320 و 400 تا 600 و 800 هم برسید که 20 درصد مراحل باقیمانده پرداخت کامل شود. برای انجام این کار نیاز به صرف زمان زیادی است تا فنجان کوکسا حاضر شود. ولی در پایان کار و چشیدن لذت نوشیدن مایعات در دل طبیعت یاد این خستگی ها را از تن و جان تان بیرون می آورد! در پایان به ساده ترین مرحله کار می رسیم که بخش اجرای رنگ روغن های گیاهی (بزرک یا زیتون) بر روی کار است. در این مرحله روغن به خوبی به سطح کار ماساژ داده می شود و روغن های اضافی پاک می شود. در شکل بهتر اجرای رنگ اجازه می دهیم تا روغن به خوبی در چوب نفوذ کند و چند بار این کار را تکرار می کنیم تا به مقاومت نهایی برسیم. بعد از روغن کاری، کوکسای شما بعد از تلاش بسیار زیاد آماده بهره برداری است.

پس از استفاده از این فنجان های چوبی، کوکسا ها به طور سنتی و فقط با آب تمیز می شوند. برای این کار از هیچ ماده ی پاک کننده ایی استفاده نمی شود، زیرا طبیعت گردان بر این باورند که با این کار کوکسا آسیب می بیند. امیدوارم شما هم بتوانید برای خودتان یک کوکسا با چوب بسازید و از لمس کردن و داشتن آن لذت ببرید. البته هدیه کردن یک کوکسا که با چوب ساخته شده است هم یک فکر بسیار جالب است که تا ابد در ذهن کسی که این هدیه جذاب را دریافت می کند باقی خواهد ماند.

در پایان هر نظر و سوالی در این زمینه دارید با ما در میان بگذارید. ما مشتاقانه پاسخگوی تمامی سوالات و نظرات ارزشمند تان خواهیم بود.

منبع مطلب: به طور اختصاصی وب سایت وودیانو.