شاپان چیست؟ روش ساخت، آموزش اجرا + نکات مهم

اگر قصد دارید یک محصول، که با چوب های رنگ روشن ساخته شده را به رنگ قهوه ای تغییر دهید، باید از آستری های قهوه ای استفاده کنید. آستری ها انواع مختلفی دارند که از جمله می توان به آستری های پایه آب مثل بارس، آستری های فوری مثل جوهرها و آستری های روغنی مثل شاپان اشاره کرد. از جمله آسترهای پرکاربرد و مورد علاقه استاد کاران برای قهوه ای کردن رنگ چوب، شاپان (یا شاپون) است.

در این مطلب قصد داریم در مورد اینکه، شاپان چیست و چه کاربردی دارد، توضیحاتی را ارائه دهیم. به علاوه در مورد روش ساخت شاپان، نحوه اجرای شاپان و نکات مهمی که باید در مورد شاپان بدانید، مطالبی را قرار خواهیم داد. پس برای بدست آوردن اطلاعات مفید و کاربردی در مورد شاپان در ادامه با وودیانو همراه باشید.

شاپان چیست؟

شاپان (شاپون) نوعی آستری است که از آن برای تغییر رنگ چوب به طیف های مختلف رنگ قهوه ای استفاده می شود. جنس شاپان از قیر تصفیه شده است و در ظرف های یک کیلویی و گالنی در رنگ فروشی ها به فروش می رسد.

از جمله طیف های رنگی پرطرفدار که از گذشته تاکنون مورد استفاده قرار گرفته رنگ گردویی و فندقی است. یکی از راه های ساخت این نوع رنگ ها استفاده از شاپان است. همچنین در صورت استفاده از همرنگی ها روی سطوح روشن مانند چوب نراد، قبل از اعمال همرنگی از شاپان به عنوان آستر اولیه استفاده می شود تا سطح چوب به صورت یکنواخت رنگ بگیرد. اگر به آموزش رنگ کاری چوب علاقمندید مطلب زیر را از دست ندهید:

شاپان در دو نوع قهوه ای و مشکی در بازار موجود است و به علت تیره بودن رنگ هر دوی آن ها، تشخیص این دو از هم دشوار است. البته در هنگام خرید، نوع شاپان روی قوطی نوشته شده است؛ ضمنا در صورتی که در کارگاه نوشته های روی قوطی مخدوش شده باشد می توان در نور آفتاب شاپان قهوه ای و شاپان مشکی را از هم تشخیص داد. از شاپان برای پتینه کاری و کهنه کاری روی انواع سطوح چوبی و سفالی نیز استفاده می شود. 

روش ساخت شاپان چگونه است؟

برای استفاده از شاپان باید ابتدا آن را رقیق نمود. شاپان در مشتقات نفتی مانند نفت، تینر روغنی، گازوئیل و بنزین حل می شود. اما برای استفاده در رنگ کاری بهترین حلال آن بنزین است. همانطور که اشاره شد شاپان جذب چوب می شود و لایه ایجاد نمی کند. بنابراین باید حلال آن فرار بوده و تبخیر شود. بنزین این قابلیت را دارد و به سرعت تبخیر می شود. اما موادی مانند نفت و گازوئیل مدت زیادی روی سطح چوب باقی می مانند و سطح چوب چرب می شود. در این حالت وقتی رنگ های فوری روی سطح چوب اجرا شوند، چسبندگی بین رنگ و چوب اتفاق نمی افتد و بعد از مدتی رنگ پوسته می شود. همچنین قابلیت حل کردن شاپان توسط نفت و گازوئیل کم است و نمی توان توسط این حلال ها شاپان تیره تهیه نمود.

برای ساخت شاپان ابتدا به مقدار لازم بنزین را در ظرفی بریزید و کم کم به آن شاپان اضافه کنید. با هر بار اضافه کردن شاپان، ترکیب را به خوبی هم بزنید تا شاپان به طور کامل در بنزین حل شود. هر چه نسبت بنزین به شاپان بیشتر باشد رنگ شاپان روشن تر خواهد شد و هر چه شاپان بیشتری در بنزین حل شود رنگ آن تیره تر خواهد شد. شاپان مشکی پس از رقیق شدن شبیه به رنگ گردویی و شاپان قهوه ای نیز پس از رقیق شدن شبیه به رنگ فندقی می شود.

با اضافه کردن کمی رنگ روغنی اخرایی یا قرمز به شاپان می توان آستری فندقی را ایجاد نمود. همچنین می توان از رنگ های جوهری در شاپان برای ایجاد طیف رنگ های مختلف استفاده کرد.

توجه داشته باشید که اگر مدتی از تهیه شاپان خام گذشته باشد غلظت آن زیاد شده و سفت می شود. برای رقیق نمودن آن مقداری بنزین را در ظرفی ریخته و در آن مقداری شاپان بریزید و درب آن را ببندید. بعد از گذشت یک روز شاپان نرم شده و با هم زدن به راحتی در بنزین حل می شود. 

نحوه اجرای شاپان روی سطوح چوبی:

به طور کلی آستری ها به صورت مالشی روی سطوح چوبی استفاده می شوند. برای این کار می توان از پارچه های نخی و پنبه ای استفاده نمود. به دلیل وجود خلل و فرج در سطح چوب بهتر است که از پارچه هایی استفاده شود که کمترین پرز را داشته باشند. برای این منظور زیر پیراهنی مردانه یکی از گزینه های ساده و در دسترس است! قبل از اجرای آستری شاپان سطح چوب مورد نظر باید به خوبی پرداخت شده و کاملا صیقلی شود. وجود پرز در بعضی قسمت ها باعث تیره شدن آن مناطق شده و ایجاد لکه خواهد کرد. همچنین باید توجه داشت که بتونه های مل و سریش نیز شاپان را به خود جذب کرده و تیره می شوند.

برای رفع این مشکل می توان مقدار خیلی کمی به بتونه چسب چوب اضافه نمود. وجود چسب چوب روی سطوح چوبی مانع جذب شاپان شده و این نواحی به رنگ روشن باقی می ماند. بنابراین می توان در بتونه کمی از چسب استفاده کرد. اما در قسمت های دیگر باید تمامی چسب چوب های باقی مانده روی سطوح به طور کامل توسط لیسه و سنباده برداشته شود. پس از پرداخت کامل و صیقلی شدن سطح چوب، آماده شاپان کاری می شویم.

برای شروع شاپان کاری به این نکته دقت کنید که شاپان به سرعت جذب چوب می شود. بنابراین دستمال نخی را به داخل شاپان زده و از یک طرف کار شروع به مالش شاپان روی چوب کنید و به سرعت آن را روی سطح پخش کنید. سپس با یک دستمال خشک اضافات شاپان را برداشته و سطح شاپان کاری شده را یکدست کنید. شاپان کاری روی چوب های نرم به مراتب سخت تر است چرا که با تکرار و برگشتن روی منطقه شاپان کاری شده باعث تیره تر شدن آن خواهد شد.

اما برای شاپان کاری روی چوبی مثل ون این کار آسان تر است. برای شاپان کاری روی چوب های سخت مثل ون در صورتی که بخواهیم رنگ شاپان روشن شود باید سطح کار را توسط سنباده نرم مثل ۲۲۰ صیقلی کنیم. اما برای تیره تر کردن آن به دلیل اینکه جذب کمتری اتفاق می افتد نمی توان از شاپان تیره استفاده کرد. برای این کار باید سطح کار را در مرحله آخر سنباده کاری کمی زبر کنیم. به طور مثال باید از سنباده ۱۲۰ یا ۱۵۰ استفاده کنیم.

نکات مهمی که باید در مورد شاپان کاری بدانید!

شاپان یک آستری برای تغییر رنگ چوب به رنگ قهوه ای است و هیچ خاصیت محافظتی بر روی سطح چوب ندارد. بنابراین نمی توان از شاپان به عنوان یک رنگ نهایی استفاده نمود و شاپون به تنهایی روی سطح کار کافی نیست. در صورتی که روی شاپان از رنگ هایی مانند سیلر و کیلر استفاده نشود، بعد از گذشت مدت کوتاهی رنگ شاپان کم رنگ شده و حتی با قرار گرفتن مقابل نور خورشید به طور کامل تبخیر شده و از بین می رود.

برای استفاده از شاپان بهترین حلال بنزین است و در صورت استفاده از حلال های دیگر مانند گازوئیل یا تینر روغنی، سطح کار چرب شده و از کیفیت رنگ نهایی کاسته می شود و حتی باعث پوسته شدن و تخریب رنگ خواهد شد.

شاپان باید به صورت مالشی روی کار زده شود و در صورت استفاده از قلم مو و پیستوله نیز باید با یک دستمال خشک سطح شاپان کاری شده یکدست شود. قلم مو باعث قرار گرفتن یکباره حجم زیادی از شاپان در یک نقطه می شود و در نتیجه لکه ایجاد می شود. به همین منظور به سرعت باید با یک دستمال خشک اضافه شاپان جمع شده و سطح کار یکدست شود. استفاده از پیستوله می تواند بسیار خطرناک باشد، چرا که بنزین موجود در شاپان توسط پیستوله به صورت پودر در می آید و با کوچک ترین جرقه مثل وجود الکتریسیته ساکن در لباس یا حتی افتادن یک قطعه فلزی روی زمین می تواند اتفاق جبران ناپذیری را به وجود بیاورد!

قبل از شاپان کاری دقت کنید که سنباده کاری روی سطح چوب باید کاملا در جهت الیاف باشد. در صورت وجود کوچک ترین خط و خش در جهت خلاف الیاف چوب، پس از شاپان کاری به طور واضح مشخص خواهد شد. همانطور که اشاره شد پرزها شاپان بیشتری جذب می کنند و تیره تر دیده می شوند؛ بنابراین کشیده شدن سنباده در جهت خلاف الیاف چوب باعث شکست الیاف و به وجود آمدن پرز می شود. به همین خاطر این قسمت ها پس از شاپان کاری تیره تر شده و نمایان می شوند.

علت پر طرفدار بودن شاپان، قیمت ارزان و در دسترس بودن آن است. همچنین حلال آن بنزین بوده و به راحتی و با قیمت کم تهیه می شود. اما این دو ماده نفتی یعنی شاپان و بنزین دارای آلودگی بوده و برای سلامتی انسان مضر است. امروزه در کشور های دیگر از رنگ های گیاهی و سالم استفاده می شود که دارای طیف رنگ های گوناگون هستند و همچنین روش اجرای آن ها بسیار راحت است و نیاز به تخصص بالای رنگ کاری ندارد. تنها دلیل استفاده نکردن از این رنگ ها نداشتن براقیت و قیمت بالا است. البته در نگاه اول قیمت رنگ های گیاهی به نظر بالاست اما با یک حساب سر انگشتی متوجه خواهید شد که در متراژ با توجه به اجرت بالای رنگ های سلولزی، رنگ های گیاهی قیمت بالایی ندارند.

جنس شاپان روغنی است و توسط بنزین رقیق می شود. بنابراین نمی توان شاپان را به عنوان همرنگی با سیلر یا کیلر ترکیب نمود. در صورتی که شاپان با سیلر یا کیلر ترکیب شود باعث خراب شدن رنگ شده و اصطلاحا بریده بریده می شود. در این حالت باید سیلر و کیلر دور ریخته شود و دیگر قابل استفاده نیست.

شاپان همیشه روی سطح خام چوب اعمال می شود اما در صورتی که بخواهیم از شاپان به صورت خیلی روشن استفاده کنیم می توانیم ابتدا یک دست سیلر روی کار ایجاد کنیم و سپس شاپان را روی سیلر بکشیم. در این حالت شاپان جذب چوب نمی شود و تنها مقدار کمی تغییر رنگ ایجاد می شود و سپس مراحل بعدی رنگ انجام می شود.

در صورتی که شاپان در حجم کم مورد نیاز باشد و امکان خرید شاپان مهیا نباشد، می تواند از قیر پشت بام در حجم کم به عنوان شاپان مشکی استفاده شود. این مورد می تواند برای لکه گیری مبلمان منزل استفاده شود و نیازی به خرید یک کیلو شاپان نیست. 

نکات ایمنی در مورد استفاده از شاپان :

حلال شاپان بنزین است و همین باعث پر خطر بودن کار با شاپان می شود. پس در هنگام استفاده از شاپان تمام جوانب احتیاط را بسنجید.

از پوشیدن لباس هایی که باعث ایجاد الکتریسیته ساکن می شود جدا خودداری کنید. کوچک ترین جرقه می تواند باعث اتفاقات جبران ناپذیری شود.

همواره از دستمال و به صورت مالشی اقدام به اجرای شاپان روی چوب کنید. استفاده از پیستوله می تواند بسیار خطرناک باشد!

در هنگام استفاده از شاپان از ماسک برای تنفس سالم و از دستکش مناسب استفاده کنید تا از برخورد بنزین و شاپان با پوست دست جلوگیری شود. ضمنا کپسول آتش نشانی همواره باید در دسترس بوده و تاریخ شارژ آن به صورت دوره ای کنترل شود.

در صورتی که در یک ظرف فلزی شاپان را رقیق می کنید از یک همزن چوبی یا پلاستیکی برای هم زدن استفاده کنید. هم چنین، در هنگام استفاده از شاپان از استعمال دخانیات جدا پرهیز کنید. ضمنا در هوای سرد و در فضای بسته با وجود بخاری برای گرمایش هرگز اقدام به شاپان کاری نکنید. در این حالت بخاری را خاموش کرده و از تهویه مناسب استفاده کنید.

خرید شاپان از دیجی کالا:

برای مشاهده و خرید اینترنتی شاپان از دیجی کالا بر روی لینک زیر کلیک کنید: