انواع مغار: راهنمای جامع 0 تا 100
در این مطلب قصد داریم به طور کامل و جامع به بررسی انواع مغار مورد استفاده در صنعت چوب بپردازیم. ابزار مغار تقریبا در همه هنرها و صنایع مرتبط با چوب کاربرد دارد و افراد فعال در صنعت چوب در طی فعالیت حرفه ای خود با انواع مغار سرو کار دارند. اما ممکن است در ابتدای مسیر آشنایی با انواع این ابزار با کاربردها و تفاوت های انواع آن آشنا نباشید و در انتخاب خود دچار سردرگمی شوید. ما در این مطلب سعی نموده ایم اطلاعات کاملی در مورد انواع مغار در اختیار تان قرار دهیم تا بعد از خواندن این مطلب به خوبی قادر باشید مغار مناسب با نیاز خود را انتخاب نموده و در وقت و هزینه تان صرفه جویی کنید.
در جواب این سوال که مغار چیست به صورت اجمالی می توان از انواع مغار به دو نوع کلی مغارهای چکش خور و مغارهای غیر چکش خور اشاره نمود که در هنر هایی چون انواع منبت، حجم تراشی ، ساز سازی، ظروف چوبی، خراطی و نجاری کاربرد فراوان دارد. نوع و کیفیت دسته و تیغه مغار و آلیاژ به کار رفته در تیغه آن و به طور کلی ساختار اصلی انواع مغار و جنس آن، بسته به نوع کاری که با آن انجام می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین نوع سری مغارها نظیر مغار تخت، مغار کبریتی، مغار تخت نیم باز، مغار تخت سرکج، مغار نیم باز، مغار گیلویی (گلویی)، مغار شفره و غیره از مهم ترین ویژگی های مغارها هستند که هر کدام در جای خود کاربرد فراوان دارند. سایز بندی انواع مغار از دیگر ویژگی هایی است که باید به آن توجه شود، مغار خراطی در مقیاس مغار منبت از سایز و اندازه ی کاملا متفاوت برخوردار است. تشخیص مغار با کیفیت از دیگر مواردی است که هر فرد باید آموزش ببیند تا در انتخاب و خرید انواع مغار متضرر نگردد.
در ادامه مطلب، تمام نکات اشاره شده در بالا در خصوص ویژگی های مغار را به صورت جامع مورد بررسی قرار می دهیم.
مغار چیست؟
مغار ابزاری است تیز و برنده که برای حکاکی، برجسته کاری و در کل تراش چوب مورد استفاده قرار می گیرد و در دو نوع برقی و دستی موجود می باشد. در این مطلب انحصارا به نوع دستی آن که از دو قسمت تیغه و دسته تشکیل شده و از قدیم تا به امروز در بیشتر هنرها و صنایع چوب مورد استفاده قرار می گرفته، خواهیم پرداخت. مغارها از نظر فرم و اندازه در دسته و تیغه انواع مختلفی دارند که بنا به کاربردشان انتخاب می شوند.
ساختار اصلی و جنس انواع مغار
انواع مغار از دو قسمت اصلی دسته و تیغه تشکیل شده اند. دسته ها معمولا در دو جنس چوبی یا پلاستیکی در بازار موجود می باشند. این دسته ها بنا به نوع استفاده از حدود ۵ سانتی متر تا ۵۰ سانتی متر متغییر بوده و بعضا در مغارهای خراطی دسته هایی با قابلیت تعویض تیغه نیز وجود دارد. اکثر دسته ها در قسمت اتصال به تیغه دارای یک حلقه فلزی بوده تا از ترک خوردن و شکستن دسته به هنگام کار جلوگیری نماید و البته بعضی از این دسته ها در انتها نیز از این حلقه برخوردارند. تیغه مغار از جنس فولاد بوده و قسمت هایی چون دنباله، لبه تیغه و پخ لبه را شامل می شوند. طول تیغه ها در انواع مغارها متفاوت بوده و از ۲ تا ۲۵ سانتی متر و گاها برای بعضی کارها بلندتر نیز موجود است. فولاد مورد استفاده در مغارها نیز مانند فولاد کربن و فولاد تُندبر بنا به خصوصیاتی که دارند در مغار های مختلف متفاوت بوده و هر استاد کار بنا به نیاز خود آن را انتخاب می نماید. برای مثال مغار تُندبر قیمت بالاتر و تیزی طولانی مدتی دارد ولی همان قدر زمان بیشتری برای تیز کردن آن باید صرف نمود.
نحوه تشخیص مغار با کیفیت
یکی از نشانه های مغار با کیفیت جنس تیغه آن است که حتما باید از فولاد باشد در غیر این صورت مغار موقع ضربات و فشار زیاد خم می شود. باید توجه داشت فولاد در صورت استفاده اشتباه یا تیز شدن اشتباه لبه، لب پر شده و می شکند. قسمت دیگری که باید مورد بررسی قرار بگیرد اتصال دسته و تیغه است که باید کامل با محور تیغه منطبق باشد و در وسط دسته قرار گیرد. همانطور که اشاره شد دسته مغار یا از جنس پلاستیک و یا چوب بوده که نوع چوبی آن به خاطر آنکه می تواند تعریق دست را جذب کند بیشتر توصیه می شود.
دسته بندی انواع مغار
به طور کلی و بنا بر نوع و نحوه استفاده از مغار، سه دسته بندی برای مغار وجود دارد: مغار چکش خور، مغار غیر چکش خور و مغار خراطی. هر کدام از این دسته بندی ها خود به زیر مجموعه های بیشتری تقسیم می شوند که در ادامه این دسته بندی ها را بررسی می نماییم.
مغار چکش خور
این مغارها معمولا دسته ای به طول ۱۳ سانتی متر دارند و با کمک چکش و فشار یک دست مورد استفاده قرار می گیرند که شامل مغارهای منبت و پیکر تراشی، اسکنه و خم یا قاشقی می باشند.
اسکنه چیست؟
مغار اسکنه نوعی مغار تخت است که تیغه ضخیم تری نسبت به مغارهای دیگر دارد. این ضخامت قابلیت اهرم کردن را به مغار می دهد و مخصوصا در نجاری برای ایجاد اتصالات کاربرد دارد.
مغار منبت و پیکر تراشی
در هنر منبت و پیکرتراشی مغارها تنوع بالایی دارند و حتی بعضی از منبت کاران یا مجسمه سازان سری های مورد نیاز خود را می سازند به عبارتی بعضی مدل ها سفارشی سازی شده اند و تقریبا انواع سری ها و مدل های مختلف در این هنر کاربرد دارد.
مغار خم یا قاشقی
معمولا از مغار خم یا قاشقی برای ساخت ظروف استفاده می شود و ظاهری متفاوت با بقیه مغار ها دارند. همان طور که در تصویر زیر مشاهده می کنید کل تیغه این نوع مغار دارای خمیدگی است. این فرم قوس دار برای آن است که به راحتی داخل عمق های مختلف مانند لیوان، گلدان و کاسه حرکت داشته باشد. البته سری این نوع مغار هم مانند باقی مغار های منبت تنوع داشته و سایز های مختلفی دارند.
مغار های غیر چکش خور
در این دسته از مغار ها به جای چکش از فشار دو دست استفاده می شود. ضمنا سایز این مغار ها از نوع چکش خور کوچک تر است. در ادامه با انواع مختلف مغار های غیر چکش خور بیشتر آشنا می شویم.
مغار قلمی
مغار قلمی سایزی کوچک تر از مغار منبت دارد. این نوع مغار در بازار در قسمت دسته و تیغه دارای تنوع است. تنوع دسته از حدود ۶ سانتی متر تا ۱۰ سانتی متر و تیغه از حدود ۱.۵ تا ۴ سانتی متر متغیر است و این تنوع سایز به واسطه نیاز منبت کاران و نوع برند این نوع مغار است. سری مغارهای قلمی مانند مغارهای منبت کاری دارای تنوع زیادی است و سایز این سری ها از حدود ۱ میل تا ۱۰ میل می باشد. معمولا به سری های ظریف یک میل و کوچک تر سوزنی نیز گفته می شود. در تصویر اول مغار های معروف به قلمی که از مغار های چکش خور کوچک تر هستند را می بینید. در تصویر دوم چند مدل مختلف از مغار های قلمی نشان داده شده است. این مغارها مانند قلم در دست گرفته می شوند و در هنرهای منبت ظریف و سنتی و مجسمه سازی کاربرد دارند.
مغار مشتی
این نوع مغار ها دسته های کوتاه ولی پهن دارند به طوری که کامل در کف دست جا می شوند و به کمک مفصل مشت دست به آن ها نیرو وارد می شود. فرق عمده مغار های مشتی با قلمی در نوع دسته آن است که این قابلیت را به مغار مشتی می دهد که بار برداری بیشتری نسبت به مغار قلمی ریز داشته باشد. این نوع از مغار ها نیز داری تنوع سری هستند و البته فرم و سایز دسته در آن ها نیز تنوع دارد. در اینجا چند نمونه از دسته های مغار های مشتی آورده شده است؛ البته دسته های گرد تر و پهن تر نیز در بازار موجود است.
مغار چاقویی
این نوع مغار با سری های دو طرف پخ و به فرم چاقو در فرم ها و سری های مختلف موجود می باشد. سایز این نوع مغار بین مغار منبت و قلمی است و برای کارهایی مانند حجم تراشی های کوچک و منبت سطح بندی کاربرد دارد. مغار چاقویی دارای وسعت مانور بالایی است و می تواند به جای اکثر مغار های منبت به کار برده شود. در کار با مغار چاقویی به راحتی با فشار دست می توان با آن حکاکی و کنده کاری، حجم تراشی و حتی خطوط ظریف و شیار روی چوب ایجاد نمود. در اینجا چند نمونه از سری ها و دسته های مختلف مغار چاقویی مشاهده می شود.
مغار چاقویی سطح بندی
منبت سطح بندی نوعی از حکاکی به کمک مغار چاقویی است که در آن تکرار نقوش هندسی بر روی چوب صورت می گیرد.
مغار خراطی
بزرگترین سایز مغارها متعلق به مغار خراطی با دسته ای حدود ۵۰ سانتی متر است؛ البته سایز دسته و تیغه ثابت نیست و بنا به نیاز متفاوت است. برای مثال در کاسه تراشی و عمق بیشتر نیاز به دسته و تیغه بلندتر است. تنوع فرم سری در مغار های خراطی کمی متفاوت تر از مغار های منبت است. در واقع بجز سری های متداول در هنر منبت که در خراطی هم کاربرد دارند، سری هایی خاص و فقط مخصوص خراطی هستند که در مغار های دیگر موجود نمی باشند.
چند نمونه از مغارهای خراطی و سری های آن را در تصاویر زیر می توانید مشاهده کنید:
انواع سری مغار و کاربرد آن ها
همانطور که پیش تر اشاره شد، تنوع سری های مغار بسیار زیاد بوده و بعضی از هنرمندان نیز سری های خاصی بر حسب نیاز خود می سازند.
در ادامه انواع سری های متداول در هنرهای چوبی را معرفی خواهیم کرد.
مغار تخت
مغار تخت، پرکاربرد ترین سری مغار در هنرهای مختلف چوبی است. همانطور که از نامش مشخص است این سری، تخت و صاف بوده که به صورت یک طرف پخ یا دو طرف پخ در بازار موجود است که می توان بر حسب نیاز این سری را انتخاب کرد. در مدل یک طرف پخ، هر چه شیب و زاویه مغار بیشتر باشد عمل باربرداری از سطح چوب با عمق بیشتری انجام می شود. عملکرد اصلی مغار تخت کنده کاری و ایجاد شیار و زاویه زدن می باشد و با کسب مهارت بیشتر می توان از این مغار برای ایجاد سطوح منحنی نیز استفاده کرد.
مغار کبریتی
به سری های تخت یک طرف پخ ولی سایز کوچک مغار کبریتی می گویند که در کارهای ظریف کاربرد دارند.
مغار تخت نیم باز
بعضی هنرمندان این سری مغار را در گروه تخت و بعضی در گروه نیم باز ها قرار می دهند. فرم سری این مغار بصورت تخت است که گوشه های آن کمی به سمت بالا آمده به بیان دیگر بخشی از ۱۰/۱ دایره است.
مغار تخت سرکج
مغار سرکج در دسته مغار تخت قرار می گیرد و همانطور که از نامش پیداست سری مورب و سر کجی دارد. زاویه این شیب در این نوع سری مختلف است و بر حسب نیاز انتخاب می شود.
مغار نیم باز
مغار نیم باز بعضا به نام مغار گرد هم شناخته می شود. این سری تقریبا بخشی از ربع دایره می باشد و بنا به قوسی که دارد دسته بندی می شود.
مغار گلویی
مغار گلویی یا گیلویی با نام مغار ناخنی هم شناخته می شود. این مغار ظاهری U شکل دارد و گودی داخلی بیشتری نسبت به مغارهای گرد دارد. این مغار با انحنای مقطع متفاوتی در بازار وجود دارد.
مغار شفره
مغار شفره ظاهری کاملا شبیه به عدد ۷ دارد و با زاویه های متفاوت برای جداسازی و دور گیری طرح استفاده می شود.
سایز بندی و شماره گذاری مغارها
نحوه سایز بندی و شماره گذاری مغار ها بر حسب میلیمتر و عدد های زوج است و معمولا از شماره ۲ تا ۳۰ ساخته می شوند.
مغارهای تخت و سرکج نیز از شماره ۲ تا ۳۰ و گاها برای کارهای خاص سایزهای بزرگتر نیز ساخته می شود.
مغار نیم باز و مغار گیلویی هم دو شماره دارند که بر اساس انحنا و پهنای تیغه این شماره ها گذاشته می شوند. این مغار ها نیز در انواع سایزها وجود دارند.
مغار شفره تنوع بالایی در سایز ندارد و معمولا در سه سایز کوچک، متوسط و بزرگ در بازار موجود است. .
لازم به ذکر است که به جز سایزهای اشاره شده، سایزهای دیگری نیز بنا به نیاز هنرمندان ساخته می شود.
نحوه نگهداری انواع مغار
نکته بسیار مهم در نگهداری از مغار، جلوگیری از برخورد مغار ها به یکدیگر یا برخورد تیغه آن ها به اشیا سخت است که باعث کندی و لب پریدگی و خوردگی تیغه مغار می شود. نکته دیگری که باید رعایت شود خنک نگهداشتن تیغه هنگام تیز کردن آن است که از سوختگی آن جلوگیری می نماید. ضمنا در هنگام استفاده از مغار های چکش خور باید از چکشی با سری چوبی یا پلاستیکی استفاده شود تا به مغار آسیب وارد نشود. جدا از سلامت مغار، شخص باید به سلامت دستان خود در هنگام استفاده از مغار توجه ویژه داشته باشد. پس بهتر است از چکش سبک و چوبی استفاده شود زیرا سری پلاستیکی رفلکس بدی به مفصل دست وارد می نماید و به مرور زمان آسیب های جبران ناپذیری به بار می آورد. نکته آخر داشتن دانش کافی برای استفاده درست از مغار است که به خود و تیغه مغار آسیب وارد نشود.
تا اینجا با انواع مغار ها، کاربرد مغارها، دسته بندی مغارها، تنوع سری آنها، سایز و نحوه ی نگهداری آن به خوبی آشنا شدید. در ادامه قصد داریم هنرهایی که در آن از ابزار مغار به صورت گسترده استفاده می شود معرفی نماییم.
هنرهای مرتبط با مغار
کاربرد مغار در هنر منبت
منبت هنر حکاکی و کنده کاری روی چوب است که سبک ها و انواع مختلف دارد که مغار مهم ترین ابزار در این هنر محسوب می شود. هنرمند منبت کار بر اساس سبک و نوع منبتی که انجام می دهد این ابزار را انتخاب می کند.
کاربرد مغار در هنر حجم تراشی
حجم تراشی، پیکره تراشی، پیکره یا حجم تراشی هنر شکل دادن به چوب در قالب سه بعدی است. این هنر نیز همانند هنر منبت است با این تفاوت که حجم کاملی تراش داده می شود و یکی از ابزارهای این هنر مغار است.
کاربرد مغار در هنر خراطی
هنر تراش و شکل دادن به چوب در اثر حرکت دورانی را خراطی می گویند که ابزار اصلی آن که قطعه کار را روی آن سوار می کنند دستگاه خراطی یا چرخ خراطی که در قدیم به آن کارگاه می گفتند نام دارد. ابزار مکمل این هنر مغار خراطی است.
کاربرد مغار در هنر سازسازی
این هنر چکیده هنرهایی چون درودگری، زرگری، معرق، منبت و نوازندگی است. برای مثال برای ساخت کاسه ساز تار هنرمند سازگر نیاز به مغار دارد.
کاربرد مغار در ساخت ظروف چوبی
معمولا ساخت ظروف متقارن و دارای عمق با خراطی انجام می شود ولی به دلایل مختلف بعضی هنرمندان بدون این دستگاه و فقط به کمک چند مغار خاص این ظروف را می سازند.
کاربرد مغار در نجاری
یکی دیگر از صنایعی که با ابزارآلات ماشینی و دستی زیادی سروکار دارد نجاری است. در قدیم و حتی امروزه برای ایجاد کام و زبانه در اتصالات چوبی نیاز به مغار و اسنکه است.
برندهای معروف مغار
تا اینجا با انواع مختلف مغار و سری های متداول آن آشنا شدیم. در ادامه برخی از برندهای معروف مغار را معرفی می کنیم.
معرفی بهترین مغار های خارجی:
برند مغار دو گیلاس (Two Cherries)، مغار نارکس (Narex)، مغار استنلی (Stanley)، مغار نوریکو (Noorico)، مغار ساکورا (Sakura)، مغار دکستر (Dexter)، مغار فوت پرینت (Footprint)، مغار روکس (Revex) و غیره که البته همه این برندها در ایران موجود نیستند.
معرفی بهترین مغار های ایرانی:
مغار غلام، مغار صداقت زاده، مغار مسعود، مغار منصور، مغار چوتاشی، مغار آذر، مغار امیر، مغار حافظ، مغار سرو و غیره.
قیمت مغار در بازار چقدر است؟
مغارها بسته به نوع، سایز، جنس و برند سازنده و داخلی یا خارجی بودنشان قیمت های متفاوتی دارند. به طور مثال قیمت مغارهای قلمی ایرانی از 50 هزار تومان به بالا است و قیمت مغارهای بزرگ خارجی باکیفیت حتی به چند میلیون هم می رسد! ولی عموم مغارهای داخلی قیمتی بین 50 تا 200 هزار تومان دارند.
چگونه کار با مغار و منبت چوب را آموزش ببینیم؟
اگر علاقمند به یادگیری هنر منبت و کار با انواع مغارهای معرفی شده در بالا دارید، خبر خوب اینجاست که هم اکنون می توانید به کمک دوره های جامع آموزش ویدیویی “منبت کار ماهر” و “کار در خانه وودیانو” از 0 تا 100 منبت چوب و کار با انواع مغارهای بزرگ و کوچک را آموزش ببینید!
حتما ببینید: معرفی دوره جامع 42 ساعته ویدیویی منبت کار ماهر
حتما ببینید: معرفی دوره جامع 32 ساعته ویدیویی کار در خانه وودیانو
سوالی دارید؟ در بخش کامنت ها پاسخگوی شما هستیم.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
6 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
اطلاعات کامل و مفید بودن
ممنونم
سلام. ممنون
سلام ممنونم استاد که این مجموعه هست و شما هم هستید و راهنمایی های بسیار زیبا دارید
سلام و ارادت استاد متکی عزیز. ممنون از نظر لطف شما
چقدررررر کامل و جامع
لذت بردم
خسته نباشید
ممنون. خوشحالیم که براتون مفید بوده